11.09.2019

Արդյո՞ք մենք շատ բան գիտենք քաղցկեղի մասին: Մարդկանց մեծամասնությունը համոզված է, որ դա ամենավտանգավոր հիվանդությունն է, չնայած, ըստ վիճակագրության, մահվան գլխավոր պատճառն աշխարհում սիրտ-անոթային հիվանդություններն են: Այնուամենայնիվ, «ըստ մեծության` երկրորդ թշնամուն» պետք է դեմքով ճանաչել, որպեսզի բժշկին ժամանակին դիմել ՝ օգնության համար:

Նոր ախտորոշված քաղցկեղների մեծ մասը կարելի է բուժել, ընդ որում, որքան վաղ է հայտնաբերվում հիվանդությունը, այնքան վերջինիս հաղթահարման շանսերն ավելի մեծ են: Հարկ է հիշել, որ քաղցկեղի շատ տեսակներ սկզբնական շրջանում անախտանիշ են զարգանում, սակայն հիվանդությունը հատկապես վտանգավոր է դառնում, երբ արհամարհվում են հիվանդության դրսևորումները, քանի որ դրանք չեն ընկալվում որպես քաղցկեղը վկայող ախտանիշ: Այդ պատճառով որոշ ախտանիշների առաջացման կամ երկար պահպանման դեպքում անհրաժեշտ է դիմել ուռուցքաբանի խորհրդատվության` ուռուցքային հիվանդությունը բացառելու նպատակով:

Որո՞նք են քաղցկեղի գլխավոր ախտանիշներն ու նշանները

•    Մշտական հազ
Այն թոքերի, գլխի և պարանոցի քաղցկեղի նշան է: Եթե հազը տևում է ամսից ավելի կամ լորձի մեջ արյան բծեր կան, անհրաժեշտ է դիմել բժշկի:

•    Աղիների գործունեության խանգարում
Գանգատներից ցանկացածի դեպքում, որը տևում է մի քանի օր և հնարավոր չէ բացատրել սննդակարգի փոփոխություններով, հարկ է դիմել բժշկի, այդ թվում կղանքի ձևի փոփոխության, լուծի, փորկապության կամ մշտական կանչերի դեպքում:

•    Կղանքում` արյուն
Հիմնականում այս նշանը բացատրվում է թութքով, սակայն անհրաժեշտ է հետազոտվել՝ աղիների քաղցկեղը բացառելու համար:

•    Անբացատրելի սակավարյունություն (ցածր հեմոգլոբին և էրիթրոցիտներ)
Քաղցկեղի շատ տեսակներ կարող են սակավարյունություն առաջացնել, սակայն հաճախ այդպես դրսևորվում է աղիների և ստամոքսի քաղցկեղը, ուստի սակավարյունության պատճառների որոնման դեպքում խորհուրդ է տրվում իրականացնել կոլոնոսկոպիա, գաստրոսկոպիա:  

•    Կրծքում կարծրացումների առաջացում կամ պտուկից` արտադրություն
Կրծքում կարծրացումների մեծ մասը բարորակ է: Սակայն ցանկացած նորագոյացություն պետք է հետազոտվի:
Եթե պտուկից արտադրություն կա կամ վերջինիս գույնը արյուն է հիշեցնում, խորհուրդ է տրվում անպայման դիմել բժշկի:

•    Կարծրացումներ` ամորձիներում
Ամորձիներում անցավ կամ տհաճ ուռուցքը կարող է չարորակ լինել: Հարկ է դիմել բժշկի նաև այն դեպքում, երբ ամորձիներից մեկը փոխվել է չափերով:

•    Միզարձակման խանգարումներ
Հաճախացած միզարձակումը, քիչ քանակությամբ մեզը և միզապարկի ֆունկցիայի փոփոխությունը հաճախ միզատար ուղիների վարակի ախտանիշ են, սակայն  կարող են վկայել նաև քաղցկեղի մասին:
Հաճախացած միզարձակումը տղամարդկանց մոտ կարող է լինել շագանակագեղձի քաղցկեղի ախտանիշ:

•    Արյուն մեզի մեջ
Արյունամիզություն կարող է առաջանալ միզուղիների վարակի, երիկամներում` քարի, և այլ պատճառների հետևանքով: Սակայն մեզի մեջ արյան ցանկացած դրսևորում լուրջ հետազոտվելու պատճառ է: Որոշ մարդկանց մոտ այն միզապարկի կամ երիկամների քաղցկեղի ախտանիշ է:

•    Խռպոտություն
Ձայնի փոփոխությունը, որը շնչառական վարակի հետևանքով չի առաջացել կամ շարունակվում է ավելի քան երեք-չորս շաբաթ, կարող է լինել կոկորդի քաղցկեղի առաջին նշանը:

•    Ավշային հանգույցների մեծացում
Հիմնականում ավշային հանգույցները մեծանում են տարած հիվանդություններից հետո: Սակայն, եթե ավշային հանգույցը (կամ հանգույցների խումբը) մեծացած մնում են 3-4 շաբաթ և ավելի, անհրաժեշտ է բժշկի հետ խորհրդակցել:

•    Գորտնուկի կամ խալի արտաքին տեսքի փոփոխություն
Գույնի, չափերի փոփոխությունը, անհավասար եզրերը, մաշկի թեփոտումը կամ արյան արտազատումը կարող են խոսել չարորակ գոյացության մասին: Խորհուրդ է տրվում դերմատոսկոպիայի իրականացում և օնկոդերմատոլոգի խորհրդատվություն: Այդպիսի գոյացությունները կոսմետոլոգիական կաբինետներում լազերով հեռացնել չի կարելի:

•    Կլման դժվարություններ
Դժվարացած կլման ակտը տարածված խնդիր է` հատկապես տարեցների մոտ, և ունի բազմաթիվ պատճառներ: Սակայն խորհուրդ է տրվում գաստրոսկոպիայի իրականացում՝ կերակրափողի քաղցկեղը բացառելու նպատակով:

•    Կանանց մոտ` արյունահոսություն կամ արտասովոր արտադրություն
Արյունահոսությունը (հատկապես դաշտանադադարի ժամանակ), սեռական հարաբերությունից հետո արյունային արտադրությունը, արտադրության ծավալի ավելացումն ու երկարատևությունը կարող գինեկոլոգիական լուրջ հիվանդությունների նշաններ լինել: Պահանջվում է գինեկոլոգի կամ օնկոգինեկոլոգի պարտադիր խորհրդատվություն:

•    Քաշի անսպասելի կորուստ, ուժեղացած գիշերային քրտնարտադրություն
Այս ախտանիշները կարող են լինել քաղցկեղի մի քանի տեսակների դեպքում:

•    Չապաքինվող խոցեր
Վերքերը, սովորաբար, արագ են լավանում: Եթե մաշկի մակերեսը չի ապաքինվում, հարկ է դիմել բժշկի: Բժիշկը պետք է գնահատի նաև բերանի խոռոչի չապաքինվող խոցերը և լնդերի, լեզվի կամ նշիկների վրա մշտական սպիտակ կամ կարմիր բծերը: 

•    Գլխացավեր
Ուժեղ գլխացավերը, որոնք չեն անցնում սովորական ցավազրկողների ընդունումից հետո և տարբերվում են սովորականից, կարող գլխուղեղի ուռուցքի նշան լինել: Նման ձևով կարող են դրսևորվել նաև անևրիզմաները: Անպայման դիմել բժշկի:

•    Մեջքի ցավեր, որովայնի փքվածություն և լուծ
Սրանք առօրյա կյանքի սովորական ախտանիշներ են, որոնք հաճախ կապված են սննդի ընդունման, մկանային կծկանքների կամ լարվածության հետ, սակայն դրանք կարող են դիտվել նաև ձվարանների քաղցկեղի, մարսողական համակարգի ուռուցքների ժամանակ:

Կարևո՛ր է

Քաղցկեղը, հաճախ, հատուկ ախտանիշներ չունի և «քողարկվում» է քրոնիկական հիվանդությունների դիմակի տակ: Հիվանդությունը վաղ հայտնաբերելու և այն հաղթահարելու առավելագույն շանսեր ստանալու համար, խորհուրդ է տրվում կանոնավոր անցնել սքրինինգային հետազոտություններ: Կլինիկական ուռուցքաբանը կարող է խորհուրդ տալ սքրինինգի անհատական պլան` հաշվի առնելով տարիքը, անձնական և ընտանեկան անամնեզը, ռիսկի գործոնները, բժիշկը խորհուրդ կտա, թե ինչ հետազոտություններ պետք է անցնել և որքան հաճախ: 
Քաղցկեղի դեմ պայքարի լավագույն տարբերակը կանխարգելումն է (ռիսկի գործոնների նվազումը կամ վերացումը, պապիլոմաների հեռացումը, քրոնիկական հիվանդությունների բուժումը) և վաղ հայտնաբերումը: